Kreowanie przyszłości
Żyjemy w świecie, który zmienia się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej i stoi przed problemami, które dotąd nie miały miejsca. Nie wiemy, jak potoczy się zawiła przyszłość. Zmiana kulturowa nigdy nie ma charakteru linearnego i rzadko można ją przewidzieć. Gdyby było to możliwe, całe rzesze ekspertów medialnych i prognostów procesów kulturowych byłyby bezrobotne. Zapewne tę nieprzewidywalność miał na myśli ekonomista John Kenneth Galbraith, mówiąc: „prognozy ekonomiczne służą głównie do tego, by astrologowie mogli cieszyć się szacunkiem”.
Podczas gdy świat kręci się coraz szybciej, organizacje z wszystkich jego zakątków podnoszą głosy, że potrzebują ludzi, którzy potrafią myśleć kreatywnie, komunikować się i pracować w zespole: ludzi, którzy są elastyczni i szybko się adaptują. Często twierdzą jednak, że nie mogą ich znaleźć. Dlaczego? W niniejszej książce chciałbym udzielić odpowiedzi na trzy pytania skierowane do osób poważnie zainteresowanych zagadnieniami kreatywności i innowacji lub po prostu świadomych własnego potencjału kreatywnego.
- Dlaczego promowanie kreatywności jest kwestią fundamentalną? Liderzy biznesu, politycy i pedagodzy podkreślają ogromne znaczenie promowania kreatywności i innowacyjności. Dlaczego jest to ważne?
- W czym tkwi problem? Dlaczego ludzie potrzebują pomocy, by stać się kreatywnymi? Dzieci przecież kipią od pomysłów! Dlaczego po okresie dorastania wydaje nam się, że już nie jesteśmy kreatywni?
- Z czym się to wiąże? Czym jest kreatywność? Czy wszyscy są kreatywni czy też tylko nieliczni? Czy można rozwijać kreatywność, a jeżeli tak, to w jaki sposób?
Każdy od czasu do czasu wpada na nowe pomysły. Jak jednak sprawić, by kreatywność stała się stałym elementem życia? Jeżeli prowadzisz firmę, organizację lub szkołę, jak sprawić, by kreatywność stała się systematyczna i utrwalona? W jaki sposób rozwijać kulturę innowacyjności?
Nowe podejście do kreatywności
Aby odpowiedzieć na powyższe pytania, należy wyjaśnić, czym jest kreatywność i jak w rzeczywistości funkcjonuje. Istnieją trzy powiązane ze sobą pojęcia, o których powiem więcej w kolejnych rozdziałach. Są to:
wyobraźnia będąca procesem przywoływania na myśl rzeczy, których nie doświadczamy zmysłami,
kreatywność będąca procesem rozwijania oryginalnych i wartościowych pomysłów, oraz
innowacja , czyli proces wdrażania nowych pomysłów. Zwłaszcza na temat kreatywności krąży wiele błędnych przekonań.
Wyjątkowi ludzie?
Często uważa się, że tylko wyjątkowi ludzie są kreatywni, że kreatywność jest rzadkim talentem. Przekonanie to wzmacniają historie ikon kreatywności, takich jak Martha Graham, Pablo Picasso, Albert Einstein czy Thomas Edison. Firmy często dzielą pracowników na dwie grupy: „kreatywnych” i „białe kołnierzyki”. Tych kreatywnych zwykle można łatwo rozpoznać – nie noszą koszul. Przeważnie są ubrani w jeansy i przychodzą do pracy spóźnieni, gdyż zmagali się z jakimś pomysłem. Nie chciałbym absolutnie sugerować, że ci kreatywni wcale nie są aż tacy kreatywni. Mogą być wyjątkowo kreatywni, ale w sprzyjających okolicznościach każdy inny człowiek też by mógł (nawet „kołnierzyki”). Każdy z nas posiada pokłady kreatywności. Sztuka polega na tym, by je wydobyć. Kultura kreatywności musi objąć wszystkich, a nie tylko tych wybranych.
Moim punktem wyjścia jest teza, że każdy posiada ogromne pokłady kreatywności, które wynikają z faktu bycia człowiekiem. Wyzwanie polega na tym, by je rozwijać. Kultura kreatywności musi objąć wszystkich, a nie tylko tych wybranych.
Wyjątkowe aktywności?
Często uważa się, że kreatywność polega na podejmowaniu wyjątkowych aktywności, takich jak sztuka, reklama, projektowanie lub marketing. Każda z nich może być kreatywna, podobnie jak nauki ścisłe, matematyka, nauczanie, praca z ludźmi, medycyna czy też prowadzenie drużyny sportowej lub restauracji. Szkoły oferują czasem profile „artystyczne”. Jestem zagorzałym zwolennikiem lepszego dostępu do sztuki w szkołach – dalej wyjaśnię dlaczego. Jednak kreatywność nie ogranicza się wyłącznie do sztuki. Istnieje wiele powodów, dla których sztuki należy uczyć w szkole, chociażby jej rola w rozwijaniu kreatywności, ale są też inne, równie istotne. Jednocześnie pozostałe dyscypliny, w tym nauki ścisłe i matematyka, mogą być tak kreatywne jak muzyka i taniec. Kreatywność jest możliwa wszędzie, gdzie korzystamy z naszej inteligencji.
Ma to zastosowanie również w biznesie, gdzie kreatywność przedsiębiorstw przejawia się w różnych dziedzinach. Przykładowo Apple cieszy się sławą świetnych projektantów nowych produktów. Inne firmy, jak Wal-Mart, nigdy nie stworzyły żadnego produktu – przestrzenią ich innowacji są systemy takie jak zarządzanie łańcuchem dostaw czy ustalania cen. Sieć kawiarni Starbucks kreatywnie świadczy usługi. Nie wynaleźli kawy, ale stworzyli pewien rodzaj kultury opartej na kawie. W zasadzie wynaleźli kubek kawy za pięć dolarów, co moim zdaniem było nie lada przełomem. Innowacja wprowadzona w którymkolwiek z obszarów organizacji może zmienić jej losy.
Ucząc się kreatywności
Często uważa się, że ludzie albo rodzą się kreatywni, albo nie – tak, jak mogą się urodzić z niebieskimi lub piwnymi oczami i nie mogą z tym nic zrobić. Prawda jest jednak taka, że można uczynić bardzo wiele, aby pomóc innym stać się bardziej kreatywnymi. Jeśli ktoś powie Ci, że nie potrafi czytać lub pisać, nie zakładasz, że nie jest zdolny się tego nauczyć, tylko że jeszcze nikt go tego nie nauczył. Podobnie jest z kreatywnością. Gdy ludzie mówią mi, że nie są kreatywni, zakładam, że jeszcze nie wiedzą, co to znaczy.
Puszczając wodze fantazji?
Kreatywność jest czasem utożsamiana z wolnością ekspresji, co częściowo jest przyczyną tego, że ludzie obawiają się kreatywności w nauczaniu.
Krytycy kreatywnego podejścia mają przed oczami zazwyczaj obraz dziko biegających dzieci, które demolują meble, a nie dzieci zajmujących się czymś poważnym. Bycie kreatywnym w istocie wiąże się ze swobodnym wymyślaniem i dobrą zabawą, a także radością i wyobraźnią. Jednakże kreatywność to również praca nad pomysłami i rojektami w ogromnym skupieniu, doprowadzanie ich do najdoskonalszej formy i krytyczna ocena, które z nich są najlepsze i dlaczego. W każdej dziedzinie kreatywność wymaga także umiejętności, wiedzy i kontroli. Nie chodzi jedynie o to, aby dać się ponieść fantazji, ale przede wszystkim by wytrwać.
Niemniej, dlaczego te zagadnienia są w ogóle ważne?
Trzy motywy
W niniejszej książce znajdziesz trzy myśli przewodnie:
- Po pierwsze, żyjemy w czasach rewolucji.
- Po drugie, by przetrwać i rozwijać się, musimy zmienić myślenie o naszych możliwościach i zrobić z nich najlepszy możliwy użytek.
- Po trzecie, aby tego dokonać, musimy prowadzić nasze organizacje, a zwłaszcza systemy szkolnictwa, w radykalnie inny sposób.
W kolejnym rozdziale analizuję dokładnie każdą z tych kwestii, jednak już teraz pozwolę sobie podsumować mój punkt widzenia.
W obliczu rewolucji
Niezależnie od tego, gdzie jesteś i czym się zajmujesz, jeżeli tylko żyjesz na Ziemi, jesteś częścią globalnej rewolucji. I mam na myśli rewolucję dosłowną, a nie w przenośni. Działają dziś siły, których świat dotąd nie znał. Wiem, że to odważne stwierdzenie, jednakże w pełni uzasadnione. Dzieje ludzkości zawsze były burzliwe. Tym, co wyróżnia teraźniejszość jest tempo i skala zmian. Dwiema ogromnymi siłami, które je napędzają są innowacje technologiczne i wzrost liczby ludności. Wpływają one na nasz styl życia i pracy, w znacznym stopniu obciążają naturalne zasoby naszej planety oraz zmieniają kształt polityki i kultury.
Nowe technologie rewolucjonizują charakter pracy w każdym sektorze. Stare gospodarki przemysłowe masowo redukują liczbę pracowników w branżach i zawodach wymagających niegdyś dużego nakładu pracy. Nowe formy zatrudnienia coraz bardziej polegają na wysoce specjalistycznej wiedzy oraz kreatywności i innowacji. Przede wszystkim nowe technologie wymagają całkiem innych umiejętności niż te, których potrzebuje gospodarka oparta na przemyśle.
Zarówno produkcja, jak i liczne nowe formy zatrudnienia, bazujące na wyspecjalizowanych kompetencjach i technologii informacyjnej, przenoszą się na rynki wschodzące, zwłaszcza w Azji i Ameryce Południowej. Biorąc pod uwagę tempo zmian, rządy i przedsiębiorstwa na całym świecie zauważają, że wykształcenie i doświadczenie są kluczem do przyszłości, co podkreśla ogromną potrzebę rozwijania kreatywności i innowacyjności. Po pierwsze, firmy muszą tworzyć nowe produkty i usługi oraz utrzymywać przewagę konkurencyjną. Po drugie, edukacja i szkolenia koniecznie powinny uczyć ludzi elastyczności i adaptacji, tak aby przedsiębiorstwa były w stanie odpowiedzieć na zmiany rynkowe. Po trzecie, każdy z nas będzie musiał dostosować się do świata, w którym dla większości ludzi bezpieczne zatrudnienie na całe życie na jednym stanowisku jest domeną przeszłości.
Rewolucja technologiczna, wzrost populacji i zmiany klimatu to siły, które mają wpływ na każdego mieszkańca tej planety, a skutki ich działania są w zasadzie nie do przewidzenia. Pewne jest, że w ciągu kolejnych pięćdziesięciu do stu lat nasze dzieci będą musiały zmierzyć się z wyzwaniami, których ludzkość dotąd nie znała. W pierwszej części książki wyszczególniam, czym są te siły i prezentuję niektóre wyzwania, jakie przed nami stawiają.
