Edukacja demokratyczna FAKTY I MITY

Wokół demokratycznej edukacji narosło wiele przekłamań. Przyzwyczajeni do systemu szkolnego z jego sztywnymi ramami i narzuconą z góry hierarchią, nie potrafimy sobie wyobrazić, że zdobywanie wiedzy i umiejętności może wyglądać zupełnie inaczej, a przy tym być co najmniej tak samo skuteczne. Oto garść faktów i najpopularniejsze mity, które postaramy się rozwiać:

FAKT, ale MITEM jest, że dziecko, które nie bierze udziału w proponowanych mu zajęciach, nic nie robi. Jednym z założeń szkoły demokratycznej jest wzajemny szacunek. Dzieciom proponuje się oczywiście pewne zajęcia, ale nie przymusza do uczestnictwa w nich. Jeśli mają one ochotę na zabawę – bawią się. Przez edukatorów demokratycznych zabawa także jest traktowana jako rodzaj nauki. Dzieci są z natury ciekawe. Bawiąc się, dokonują pewnych obserwacji – fizycznych, chemicznych, biologicznych. Zaczynają pytać. Uzyskując odpowiedzi – uczą się.

MIT. Edukacja demokratyczna jest w świetle polskiego prawa jedną z form edukacji domowej. Szkoła demokratyczna jest to pewna dobrowolnie zebrana społeczność, która się razem uczy. Każde dziecko w kraju objęte jest zarówno obowiązkiem szkolnym, jak i obowiązkiem nauki. Dlatego uczniowie szkół demokratycznych muszą być przypisani do którejś z placówek działających na prawach szkół publicznych. Po każdym etapie kształcenia zdają egzaminy. Większość szkół demokratycznych pomaga uczniom w formalnościach związanych z przeniesieniem się do edukacji domowej i przypisaniem do odpowiedniej szkoły publicznej lub niepublicznej.

MIT. W ramach szkoły demokratycznej uczyć można się od przedszkola aż do matury. Aczkolwiek równie dobrze można ukończyć w niej pewien etap nauki i następnie przenieść się do szkoły innego typu. Można także oczywiście przejść z ramowej placówki do demokratycznej. Wszystko zależy od zamysłu, zgodnie z którym prowadzona jest szkoła oraz oczywiście od samego ucznia.

MIT i MIT, a czasem FAKT. Ile szkól demokratycznych, tyle zasad ich prowadzenia. Ponieważ w większości przypadków tego typu edukację swoich dzieci inicjują sami rodzice, to oni (wraz z dziećmi) podejmą decyzję o tym, kto będzie nauczał. W wielu wypadkach towarzyszami rozwoju dzieci są nauczyciele z przygotowaniem pedagogicznym, których społeczność szkolna zatrudnia. Ale niekoniecznie. Podobnie jest z ocenami – jeśli wspólnota stwierdzi, że należy wprowadzić jakiś system ocen, będą oceny. Jeśli nie – ocen nie będzie. Faktem jest, że w polskich szkołach tego typu ocen raczej nie ma. Pojawiają się one jedynie na świadectwie uzyskanym po egzaminach.

MIT. Prawdą jest, że po ukończeniu szkoły demokratycznej młody człowiek niekoniecznie będzie miał od góry do dołu same piątki z każdego przedmiotu… Ale przecież chyba nie o to w życiu chodzi, prawda? Chodzi o to, by odkryć swoje prawdziwe talenty i by móc realizować poprzez pracę własne pasje. A temu sprzyja edukacja demokratyczna. Absolwenci tego rodzaju szkół z reguły dobrze znają swoje mocniejsze i słabsze strony. Są również świadomi tego co lubią, a czego nie i kierują się tą wiedzą wybierając studia i zawody.

MIT. Do szkoły demokratycznej chodzić może każde dziecko, ponieważ każde dziecko jest w stanie „dopasować się” do panujących w niej zasad, ale przede wszystkim – każde z dzieci należących do wspólnoty szkolnej ma wpływ na kształtowanie owych zasad. Przykładowo – dzieci przechodzące z klasycznego systemu edukacji, z początku zwykle nie są chętne do zdobywania wiedzy, najchętniej po prostu się bawią. Może to być w pierwszym odruchu interpretowane jako niedostosowanie, ale jest po prostu formą odpoczynku od sytuacji przymusowego uczenia się. Po krótszym, albo nieco dłuższym czasie następuje przyzwyczajenie i zrozumienie tego, że znalazłem/znalazłam się w środowisku, w którym mam prawo robić to, co jest zgodne z moimi aktualnymi potrzebami. Dzieci zawsze interesują się tym, co dzieje się dookoła nich, pytają, próbują i w efekcie gromadzą nową dla siebie wiedzę i umiejętności. W danym momencie sięgają po to, co jest im akurat potrzebne i to uznają za wartościowe. Umiejętności, które dziecko zdobywa w szkole demokratycznej, dotyczą przede wszystkim kompetencji społecznych. Dzięki zdrowym relacjom panującym w szkolnej wspólnocie umacniają się w poczuciu bezpieczeństwa – a to ono stanowi warunek i bazę do tego, by świadomie zdobywać nową wiedzę.

Tekst powstał przy wsparciu Marianny Kłosińskiej, założycielki Fundacji Bullerbyn na rzecz wspólnoty dzieci i dorosłych: bullerbyn.org.pl