Dlaczego tak często uważamy, że nie jesteśmy kreatywni? Jakie są cechy kreatywności i co ma wspólnego z wyobraźnią? Od czego zacząć rozwijanie swojej kreatywności? I co ma o tym do powiedzenia Sir Ridley Scott? Zapraszamy do przeczytania fragmentu książki Uchwycić Żywioł Sir Kena Robinsona.
Poza granice wyobraźni
Fragment książki Uchwycić Żywioł Sir Kena Robinsona
Kreatywność jest najmocniejszym przykładem dynamicznej natury inteligencji i może ona odwoływać się do wszystkich obszarów naszego umysłu i egzystencji.
Pozwolę sobie zacząć od ostrego rozróżnienia. Powiedziałem wcześniej, że ludzie uważają, że nie są kreatywni, bo nie wiedzą, z czym ten proces się wiąże. To stwierdzenie jest prawdziwe na dwa sposoby. Po pierwsze, istnieją pewne ogólne umiejętności i techniki kreatywnego myślenia, których każdy może się nauczyć i zastosować do prawie każdej sytuacji. Techniki te mogą pomóc w generowaniu nowych pomysłów, oddzielaniu wartościowych od tych mniej wartościowych i usuwaniu zatorów w nowatorskim myśleniu, szczególnie w grupie. Uważam je za umiejętności ogólnej kreatywności i powiem o nich więcej w rozdziale dotyczącym edukacji. W tym rozdziale chcę omówić osobistą kreatywność, która jest w pewien sposób bardzo odmienna.
Faith Ringgold, Traveling Wilburys, Richard Feynman i wielu innych ludzi opisanych w tej książce to osoby wysoce kreatywne na swój własny, charakterystyczny sposób. Pracują w różnych dziedzinach, napędzani osobistymi pasjami i postawami. Znaleźli pracę, którą kochają wykonywać i odkryli szczególne talenty, by to robić. Są w swoim Żywiole i to napędza ich osobistą kreatywność. Zrozumienie w pewnym stopniu tego, jak pracuje kreatywność w ogóle, może być w tym miejscu pomocne.
Kreatywność jest wyjściem poza wyobraźnię, bo wymaga, żeby daną rzecz rzeczywiście wykonać, a nie tylko leżeć i myśleć o niej. To bardzo praktyczny proces podejmowania prób zrobienia czegoś oryginalnego. Może to być piosenka, teoria, sukienka, opowiadanie, łódź albo nowy sos do spaghetti. Mimo wszystko są tu pewne cechy wspólne.
Pierwszą jest to, że jest to proces. Nowe pomysły przychodzą czasem do ludzi w pełni ukształtowane, bez potrzeby wykonywania nad nimi dodatkowej pracy. Zwykle jednak twórczy proces zaczyna się od przeczucia – jak w przypadku Feynmana, który patrzył na drganie talerza albo George’a Harrisona, który wpadł na szkic piosenki – które wymaga rozwinięcia. Jest to podróż, która może mieć wiele różnych etapów i nieoczekiwanych zwrotów, może wymagać różnego rodzaju umiejętności i wiedzy i skończyć się w miejscu całkowicie z początku nieprzewidzianym. Richard Feynman został ostatecznie laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, ale nie dali mu jej za serwetkę, na której skrobał, jedząc lunch.
Kreatywność wiąże się z kilkoma różnymi procesami, które nakładają się na siebie. Pierwszym jest generowanie nowych pomysłów, wyobrażanie sobie różnych możliwości, rozważanie alternatywnych rozwiązań. Może to polegać na bawieniu się dźwiękami podczas gry na instrumencie, robieniu szybkich szkiców, notowaniu myśli albo przemieszczaniu obiektów lub siebie w przestrzeni. Proces twórczy wiąże się także z rozwijaniem tych pomysłów przez ocenienie, który najlepiej się sprawdzi albo wydaje się właściwy. Oba te procesy, generowanie i ocenianie pomysłów, są potrzebne niezależnie od tego, czy piszesz piosenkę, malujesz obraz, tworzysz teorię matematyczną, robisz zdjęcia do projektu, piszesz książkę czy projektujesz ubrania. Procesy te nie przychodzą w określonej kolejności. Oddziałują jednak na siebie. Dla przykładu, twórczy wysiłek może wiązać się z generowaniem na początku ogromnej ilości pomysłów, powstrzymując się na razie od oceny. Jednak ogólnie rzecz ujmując, twórcza praca to delikatna równowaga pomiędzy generowaniem pomysłów a ich przesiewaniem i udoskonalaniem.
Ponieważ chodzi o tworzenie rzeczy, kreatywna praca zawsze wiąże się z wykorzystaniem pewnego rodzaju środków rozwijania pomysłów. Środkiem wyrazu może być absolutnie wszystko. Traveling Wilburys wykorzystali głosy i gitary. Richard Feynman używał matematyki. Środkiem wyrazu Faith Ringgold były farby i materiały (a czasem słowa i muzyka).
Kreatywna praca wiąże się też często z wykorzystaniem różnych talentów, które ma się do dyspozycji, by stworzyć coś oryginalnego. Sir Ridley Scott jest nagradzanym reżyserem takich hitów filmowych, jak Gladiator, Łowca Androidów, Obcy czy Thelma i Louise. Jego filmy wyraźnie odróżniają się od dzieł innych reżyserów. Źródłem tej odmienności jest jego artystyczne wykształcenie.
Dzięki swojemu wykształceniu w dziedzinie sztuk pięknych – powiedział mi – mam bardzo specyficzne pomysły przy robieniu filmów. Zawsze mówiono mi, że mam oko. Nigdy nie zastanawiałem się, czym ono jest, ale zwykle posądza się mnie o bycie zbyt ładnym, zbyt ślicznym, zbyt takim czy innym. Stopniowo zdałem sobie sprawę, że to zaleta. Mój pierwszy film, Pojedynek, był krytykowany za to, że był zbyt śliczny. Jeden z krytyków narzekał na «nadużycie filtrów». W rzeczywistości w ogóle nie użyliśmy filtrów. «Filtrami» było pięćdziesiąt dziewięć dni ulewy. Myślę, że ujęło go to, jak patrzyłem na francuski krajobraz. Najlepszymi fotografami okresu napoleońskiego byli malarze. Więc przyjrzałem się rosyjskim malarzom, którzy uwiecznili Napoleona idącego na tę katastrofalną wyprawę do Rosji. Wiele dziewiętnastowiecznych obrazów tych wydarzeń jest po prostu fotograficznych. Wyciągnąłem z nich, co mogłem, i zastosowałem w filmie.
Ludzie, którzy pracują twórczo, mają z reguły coś wspólnego: kochają środki wyrazu, z którymi pracują.
Muzycy kochają dźwięki, które tworzą, pisarze kochają słowa, tancerze kochają ruch, matematycy liczby, przedsiębiorcy kochają robić interesy, wielcy nauczyciele kochają uczyć. To dlatego ludzie, którzy głęboko kochają to, co robią, nie uważają tego za pracę w potocznym znaczeniu tego słowa. Robią to, ponieważ chcą i ponieważ kiedy to robią, są w swoim Żywiole.
To dlatego Feynman mówi o pracy nad równaniami ruchu obrotowego „dla samej zabawy”, o „bawieniu się pomysłami w swobodny sposób”. Traveling Wilburys stworzyli niektóre ze swoich najlepszych dzieł, kiedy tylko wypróbowywali pewne pomysły i dobrze się razem bawili, robiąc muzykę. Czynnik zabawy nie jest podstawowy dla twórczej pracy – jest wiele przykładów twórczych pionierów, którzy mało się przy pracy uśmiali. Jednak czasem, kiedy bawimy się pomysłami i śmiejemy się przy tym, jesteśmy najbardziej otwarci na nowe myśli. W każdej kreatywnej pracy mogą trafić się frustracje, problemy i ślepe zaułki. Znam niezwykle twórczych ludzi, dla których niektóre elementy procesu są trudne i ogromnie męczące. Zawsze w pewnym momencie sprawia to jednak ogromną przyjemność i głębokie poczucie satysfakcji ze „zrobienia tego dobrze”.
Wielu ludzi, o których mówię w tej książce, uważa, że mieli szczęście, iż znaleźli to, co kochają robić. Dla niektórych z nich była to miłość od pierwszego wejrzenia. To dlatego nazywają rozpoznanie swojego Żywiołu olśnieniem. Odkrycie środka wyrazu, który podnieca Twoją wyobraźnię, z którym kochasz się bawić i pracować, jest ważnym krokiem do uwolnienia Twoich twórczych mocy. Historia jest pełna przykładów ludzi, którzy nie odnaleźli swoich prawdziwych twórczych zdolności, dopóki nie odkryli środka wyrazu, który uznali za najlepszy. Z mojego doświadczenia wynika, że jednym z głównych powodów, dla którego tak wielu ludzi uważa, że nie są kreatywni, jest to, że po prostu nie znaleźli swojego środka wyrazu. Są inne powody, do których dojdziemy, między innymi idea szczęścia. Najpierw przyjrzyjmy się jednak bliżej temu, dlaczego środek wyrazu, którego używamy, jest tak ważny dla kreatywnej pracy, którą wykonujemy.
Poznaj historie wybitnych ludzi, jak Michał Anioł, Roy Orbison, Paul McCartney, Jay-Z, Meg Ryan, Elvis Presley czy Richard Feynman i dowiedz się, jak odkryć swoje talenty i pasję.
- Już 1 000 000 sprzedanych egzemplarzy na całym świecie,
- Najnowsze badania dotyczące kreatywności, inteligencji i rozwoju,
- Ponad 50 konkretnych przykładów
Ta książka pokaże Ci w praktyczny sposób, jak odkryć swoje mocne strony i znaleźć się w swoim Żywiole.